Hoe kunnen leerlingen actief en met plezier leren? Een manier is om leerlingen en hun leerkrachten inzicht te geven in zelfregulerend leren. Leerlingen ontwikkelen vaardigheden waardoor ze meer grip krijgen op het leren en ontdekken wat hen motiveert in het leerproces. Binnen zelfregulerend leren zijn verschillende soorten strategieën te onderscheiden. Het gaat om cognitieve, metacognitieve en organisatiestrategieën en daarnaast metacognitieve kennis en motivatie. In deze handleiding wordt zelfregulerend leren bekeken vanuit de metafoor van een ontdekkingsreis. De leerling trekt op met een ervaren reiziger. Samen wordt vanaf de verkeerstoren het leerlandschap verkend, de route uitgestippeld, gekozen voor een vervoermiddel en wordt er gekeken naar hoe je de bagage en souvenirs handig mee kunt nemen. Om de doelen te behalen wordt samen met de leerling gekozen voor passende leerstof. Dit is meestal de reguliere lesstof. Voor (hoog)begaafde leerlingen is dit vaak verrijkingsmateriaal. Reisgids zelfregulerend leren bestaat uit de begeleiderstraining, achtergrondinformatie over zelfregulerend leren en het werkboek voor leerlingen. Het werkboek is ook los verkrijgbaar onder de titel Ga op reis en ontdek hoe je leert. Mirjam Zwaan is orthopedagoog en ontwikkelde deze interventie voor ECHA-opleiding Specialist Hoogbegaafdheid. Eerder publiceerde zij samen met Nathalie van Kordelaar onder andere Wij zijn een groep, Ik en faalangst en Ik en autisme. Voorwoord 7 Leeswijzer 8 DEEL I BEGELEIDERSTRAINING 9 ETAPPE 1 Reisgids zelfregulerend leren 11 ETAPPE 2 Metacognitieve kennis 17 ETAPPE 3 Metacognitieve strategieën 23 ETAPPE 4 Motivatie 31 ETAPPE 5 Organisatiestrategieën 37 ETAPPE 6 Cognitieve strategieën 41 Tot slot 45 DEEL II ACHTERGRONDINFORMATIE ETAPPE 1 Reisgids zelfregulerend leren 49 ETAPPE 2 Metacognitieve kennis 55 ETAPPE 3 Metacognitieve strategieën 61 ETAPPE 4 Motivatie 65 ETAPPE 5 Organisatiestrategieën 73 ETAPPE 6 Cognitieve strategieën 77 EXTRA ETAPPE Zelfregulerend leren en (hoog)begaafde leerlingen 85 DEEL III GA OP REIS EN ONTDEK HOE JE LEERT (WERKBOEK) 93 ETAPPE 1 Ga op reis en ontdek hoe je leert 97 (7) ETAPPE 2 Metacognitieve kennis 103 (13) ETAPPE 3 Metacognitieve strategieën 113 (23) ETAPPE 4 Motivatie 121 (31) ETAPPE 5 Organisatiestrategieën 127 (37) ETAPPE 6 Cognitieve strategieën 133 (43) EXTRA ETAPPES 141 (51) DEEL IV LITERATUURLIJST 163