Besturen is samenspel. Samenspel tussen inwoners, volksvertegenwoordigers, bestuurders en ambtenaren. Dat samenspel is niet per se harmonieus. Sterker nog: een democratische rechtsstaat vraagt juist om conflict en strijd, macht en tegenmacht, toezicht en controle. Goed samenspel kan dus niet zonder gezond tegenspel: het zorgt ervoor dat alle spelers hun rol beter kunnen spelen. Over hoe dit samenspel binnen gemeenten verloopt en hoe het kan worden versterkt gaat dit boek. Bestuurlijk samenspel 1. Bestuurlijk samenspel en tegenspel 1.1 Het spel en de spelers 1.2 Verbindingen en verbinders 1.3 Het lokale bestuurssysteem 1.4 Patronen in het samenspel 1.5 Het versterken van het samenspel 1.6 Interbestuurlijk samenspel 1.7 Leeswijzer 2. De spelers, het samenspel en het systeem 2.1 Rollen en taken: sturing en informatie 2.2 Afhankelijkheden en verbindingen 2.3 Verbinders 2.4 Afhankelijkheden, verbindingen en verbinders in systemisch perspectief 2.5 Samenspel in evenwicht 3. Bestuurscultuur 3.1 Bestuurscultuur als duizenddingendoekje 3.2 Bestuurscultuur: definitie en kenmerken 3.3 Indeling in typen lokale bestuursculturen 3.4 Verschillen tussen gemeenten? 3.5 Verschillen binnen gemeenten? 3.6 Cultuur in verandering 4. Interbestuurlijk samenspel bij grote transities 4.1 Wie speelt het interbestuurlijk samenspel en waar? 4.2 Verbroken verbindingen 4.3 Versterkt samenspel 4.4 Het democratiseren van transities vraagt om een transitie van democratie 5. Lessen voor een versterkt bestuurlijk samenspel 5.1 Rolzuiverheid helpt om ieders eigen rol goed te spelen 5.2 Zorg ervoor dat iedereen meedoet, want iedereen doet uiteindelijk mee 5.3 Maak duidelijk welke rol samenlevingspartners hebben 5.4 Reflecteren is investeren Lessen uit de praktijk Stap voor stap van een ‘sneersfeer’ naar vertrouwen Marian Witte, burgemeester Geertruidenberg Duwen en trekken aan zon en wind in Woerden Koen Hordijk, voorzitter Woerden Energie Geduldig laveren tussen vertrouwen en controle Jan Karens, griffier Nieuwegein Rolvast én in gezamenlijkheid besturen Mike Hacking, gemeentesecretaris Midden-Drenthe